صنایع خلاق، اقتصاد خلاق و شرکتهای خلاق
اجرایی شدن «اقتصـاد مقـاومتـی» به دور از شعارها و هیاهوهای سیاسی، به تمرکز و توجه جدی به توانمندی های داخلی و بومی، تقویت زیرساخت‌ها و ساز و کارهای مناسب و متناسب با توسعه اقتصادی کشور، همگرایی بخشهای مختلف حاکمیت و دولت و همیاری و همکاری مردم برای دستیابی به اهداف توسعه ای، باورمندی به توان و استعدادهای ملی و مردمی و مبارزه جدی با فساد و تبعیض و رانت نیاز دارد.
هنگامی که صحبت از اقتصاد مقاومتی میشود، اندیشمندان و محققین برای این اقتصاد، خصوصیاتی را برمیشمرند که مهم ترین آنها عبارت است از:
- تاب آوری در مقابل عوامل بیرونی
- مردم بنیاد و متکی به ظرفیت های مردمی
- بهره ور در استفاده از منابع داخلی
- درونزا
- برونگرا
- دانش بنیان
- عدالت محور
- ایران ساخت
از سوی دیگر در دو دهه اخیر با طیف جدیدی از صنایع و فناوریهای نرم مواجه هستیم که در ذیل عنوان کلی «صنایع خلاق» نامگذاری شدهاند. بر این اساس، صنایع خلاق، به چرخه هایی از خلق، تولید و توزیع کالاها و خدمات اطلاق میشود که خلاقیت و سرمایه فکری را به عنوان ماده خام به کار میگیرد.
به عبارت دیگر صنایع خلاق متشکل از مجموعهای از فعالیتهای دانش بنیان هستند که دانش به معنای موسع از جمله دانش ضمنی و فناوریهای مبتنی بر حوزه هنر و فرهنگ و نه محدود به آن را در خدمت تولید ارزش افزوده اقتصادی قرار میدهند و بنابراین، واجد پتانسیل درآمدزایی از تجارت و نیز مشمول حمایت حقوق مالکیت فکری هستند. امروزه، شرکتهای زیادی در جهان که به عنوان شرکت خلاق شناخته میشوند، از این فناوری‌ها به‌عنوان دارایی‌های مهمی برای رقابت‌پذیری در بازارهای جهانی بهره برده اند. شرکت خلاق به شرکت‌هایی گفته میشود که جوهره رشد آنها خلاقیت و نوآوری برای ارائه محصولات و خدمات جدید و مدل‌های نوین کسب و کار در سطح بازار هدف است.
طبق تعریف آنکتاد، صنایع خلاق به چهار دسته: میراث فرهنگی، محصولات هنری، محصولات رسانهای و محصولات مبتنی بر آفرینشهای کارکردی، تقسیم میشوند.
همانطور که از تعریف فوق مشخص است یکی از نزدیک ترین صنایع به مفهوم اقتصاد مقاومتی، از میان صنایع متعدد و متنوع پیشروی کشور برای برنامهریزی، سیاستگذاری و سرمایهگذاری، “صنایع خلاق” است.
از آنجایی که ماده خام این صنایع، خلاقیت و سرمایه فکری است، بیش از هر صنعت دیگری در مقابل عوامل بیرونی تابآور است و اساساً از تیررس هجوم و آسیب عوامل خارجی و بیگانه مستقل است.
به دلیل آنکه صنایع خلاق مبتنی بر ذخایر فرهنگی یک ملت شکل میگیرد، آن را هم مفهوم با صنایع فرهنگی میدانند. بر همین اساس این صنایع مردم بنیاد بوده و درونزا هستند. میراث فرهنگی و صنایع دستی، اسباب بازی، موسیقی، گردشگری و موزهداری همگی زیر مجموعه هایی از صنایع خلاق هستند که نشان از مردمبنیاد بودن و درونزا و برونگرا بودن این صنعت دارند.
همانطور که در تعریف این صنایع مشخص شد، این صنایع مبتنی بر فعالیت های دانش بنیان و برآمده از فناوری های سخت و نرم، متکی بر دانش صریح و نیز ضمنی شکل میگیرند و فناوری در این صنعت به تولید انبوه محصولات، نوآور شدن و بهرهور شدن آن کمک مینماید.
صنعت فرهنگی و صنایع خلاق نیازمند صادرات و عرضه جهانی است. بخشی از صنایع خلاق یک کشور به ویژه کشورهایی با جمعیت های کم و متوسط در سطح جهان، صرفاً با صادرات، اقتصادی میشود و این خود ناظر به برونگرا بودن این صنعت است.
حال که کشور ما تحقق اقتصاد مقاومتی را به عنوان مهم ترین هدف خود در نظر گرفته است و از سوی دیگر با تحریمها و دستاندازی های کشورهای غربی و آمریکا مواجه هستیم، انتخاب صنعت دارای اولویت کشور برای توجه و سرمایه گذاری در آن، از اهمیت بیشتری نسبت به سال های قبل برخوردار است و صنعت فرهنگی و صنایع خلاق، بیش از هر صنعت دیگری شایسته انتخاب و توجه به عنوان صنعت محوری توسعه این کشور میباشد. برنامه توسعه زیستبوم شرکتهای خلاق در همین راستا تدوین شده است.
صنایع خلاق صنعتی درونزا و برونگرا و متکی بر فرهنگ بومی ما است که میتواند با هزینه های بسیار نازل در قیاس با صنایع دیگر اشتغال ایجاد کند و محصولات دانشبنیانی با ارزشافزوده بالا به دنیا عرضه نماید. همچنین صنعت فرهنگی و صنایع خلاق یک مواجهه فعال، و نه انفعالی، در برابر هجمه های فرهنگی است. شرکت های خلاق، مجموعه هایی هستند که با حداقل هزینه ایجاد شغل نسبت به صنایع دیگر و سرعت راه اندازی و حاشیه سود بالا نسبت به کسب و کارهای دیگر، نقش مؤثری در تحقق این هدف ایفاء میکنند.