ایجاد یک کسب و کار و توسعه آن در هر حوزه ای در همه جای دنیا با موانع و مسائلی همراه است. برخی از کسب و کارها مانند راه اندازی یک فروشگاه لوازم التحریر با مسائل کمتر و با سرعت بیشتری به نتیجه می رسند و برخی دیگر مانند راه اندازی همان فروشگاه به صورت آنلاین با مسائلی بیشتر روبرو هستند که سرعت حصول نتیجه را در آنها کاهش میدهند.
کارآفرینی که این روزها بارها و بارها نام آن را می شنویم به مفهوم ایجاد ارزش افزوده ناشی از نوآوری در ارائه محصول و خدمت به بازار و مشتریان است. ایجاد ارزش افزوده و استفاده از نوآوری دو عامل مهم تشخیص یک کارآفرین و یک صاحب کسب و کار است. با این تعریف در مثال ابتدایی فردی که یک فروشگاه لوازم التحریر راه اندازی می کند یک صاحب کسب و کار و یا یک اشتغال آفرین است در صورتی که صاحب یک فروشگاه آنلاین لوازم التحریر می تواند (توجه کنید می تواند به شرط داشتن نوآوری) یک کارآفرین باشد.
عبارت کارخانه نوآوری چند سالی است که در مجامع استارتاپی و عرصه کارآفرینی نوین به گوش می خورد. اما یک کارخانه نوآوری اساسا چیست و به چه منظوری ایجاد می شود؟
کارخانه های نوآوری نقطه اتصال بازار و محصول هستند. کارخانه های نوآوری با نگاه بخش خصوصی و برای تجاری سازی ایده ها، محصولات و خدمات راه اندازی شده اند. یکی از مهم ترین نقاط ضعف استارتاپ ها که به شکست آنها منجر میشود، مشکلاتی است که محصول برمیگردد، عدم تناسب محصول با نیاز بازار، عدم توجه به سلیقه مشتریان، نداشتن مطالعات بازار، سرمایه گذاری بر روی محصول اشتباه و … از مواردی است که همه آنها به طراحی محصول برمیگردد و این بدان معنی است که اگر محصول به درستی طراحی شود، ریسک کسب و کار تا حد بسیار زیادی کاسته خواهد شد.
کارخانه های نوآوری اساسا محصول را برای ورود صنعتی به بازار آماده می کنند. اطلاق کلمه کارخانه در عبارت کارخانه نوآوری به همچین مکانی حاکی از همین نکته است.
کارخانه های نوآوری تیم هایی را پذیرش می کنند که محصول آنها از دوره تحقیقات و نمونه سازی گذشته باشد و آماده تولید انبوه و ورود به بازار باشد. یک کارخانه نوآوری فضایی را فراهم می آورد که یک کارآفرین بتواند پیش از عرضه محصول خود، آنها اصلاح و ریسک شکست خود را کاهش دهد.
کاهش ریسک های کارآفرینی در کارخانه های نوآوری
یکی از مهم ترین نقش های یک کارخانه نوآوری در کاهش ریسک های کارآفرینی و از میان برداشتن موانع کسب و کاری است. یک کارخانه نوآوری معمولا با داشتن بخش های متعددی که می تواند به کسب و کارها برای کاهش ریسک شکست کمک کند. در ایران داشتن مجوز یکی از پاشنه های آشیل کسب و کارهاست که بعضا میتواند حتی با داشتن محصول متناسب بازار یک کسب و کار را به شکست برساند. یکی از مواردی که حتما در یک کارخانه نوآوری بایستی وجود داشته باشد، کارشناسان خبره حوزه مجوزهای قانونی هستند که در فرآیند دریافت مجوز مشاوره لازم را بدهد و یا آن را تسهیل نماید. وجود تیم های مطالعه بازار و ایجاد ارتباط نزدیک با مشتری برای سنجش نیاز بازار از دیگر مواردی است که کارخانه های نوآوری برای آن ساز و کارهایی اجرایی در نظر میگیرند.
اهمیت بازارسازی در کارخانه های نوآوری
داشتن بازار اولیه محصول برای عرضه و تولید مبتنی بر تقاضا برای ورود یک محصول جدید به بازار فوق العاده به نظر می آید که کمتر کسب و کاری برای شروع از آن بهره مند است. کارخانه های نوآوری به ویژه در بازار ایران که دولت در آن نقش اساسی دارد می تواند لابی خوبی برای فروش B2G و یا B2B برای محصولات نوین و نوآورانه کسب و کارهای نوپا ایجاد نماید.
اهمیت حضور مشاورین کسب و کار
یکی دیگر از آفت های استارتاپی عدم طراحی درست کسب و کار است. تشخیص اشتباه بازار هدف، عدم توجه به مسائل بیمه و مالیات، عدم توجه به هزینه های تولید، تصورات غیر واقعی فاندرها، عدم توجه به رقبا و محصولات جایگزین و مسائلی از این دست باعث می شود تا یک کسب و کار پس از ورود محصول به بازار با کوهی از مشکلات روبرو شود که معمولا باعث می شود تا انگیزه کارآفرینان جوان را کاهش و آنان را از ادامه مسیر دلسرد نماید. کارخانه های نوآوری معمولا فضایی را برای حضور مشاورین کسب و کار مهیا می کنند تا کسب و کارها را از این آسیب ها حفظ نمایند.
اهمیت طراحی خلاقانه فضا در کارخانه های نوآوری
مهم ترین تفاوت حضور یک گروه کارآفرینی جوان در یک کارخانه نوآوری با مراکز نوآوری در فضای مناسب برای توسعه محصول است. در کارخانه های نوآوری طراحی خلاقانه فضا اهمیت بالایی دارد چرا که فضا باید به گونه ای باشد که ذهن یک کارآفرین را به طراحی و توسعه یک محصول نوآورانه سوق دهد. استفاده از المان های جذاب در معماری، طراحی هوشمندانه فضاها، در نظر گرفتن فضای رفاهی، عدم محدودیت زمانی، گرد هم آوردن پاسخ به نیاز یک کارآفرین و به طور کلی ایجاد فضایی که جاذبه حضور طولانی مدت را برای یک فرد نخبه داشته باشد از مهم ترین شاخص های یک کارخانه نوآوری است.
حضور سرمایه گذاران
بسیاری از محصولات نوآورانه که توسط یک گروه جوان طراحی می شوند، با وجود تناسب با نیازهای بازار به دلیل عدم امکان تامین مالی تولید اولیه با شکست مواجه می شوند. این معضل در کارخانه های نوآوری با در نظر گرفتن بخشی برای حضور سرمایه گذاران به ویژه سرمایه گذاران خطر پذیر که خود با توجه به حوزه علاقه مندی شان می توانند بخشی از فرآیند توسعه بازار باشند، تا حد زیادی رفع میشود. سرمایه گذاران عموما علاوه بر تامین مالی تولید اولیه، شانس عرضه آن را در بازارهای هدف را نیز افزایش میدهند چرا که معمولا خود این سرمایه گذاران دسترسی های خوبی به بخشی از بازار هدف محصول دارند.
حضور شتابدهنده های کسب و کار
در کارخانه های نوآوری حضور شتابدهنده های کسب و کار و نه شتابدهنده های ایده یا شتابدهنده های بذری اهمیت بالایی دارد. تیم هایی که در کارخانه های نوآوری پذیرش می شوند معمولا از مرحله ایده گذر کرده و به مرحله ورود به بازار رسیده اند. گرچه شتابدهنده های کسب و کار اندکی در ایران در حال فعالیت هستند اما حضور این نوع از شتابدهنده ها می تواند تاثیر مثبتی در موفقیت ورود یک محصول به بازار داشته باشد.
تمرکز بر حل مسئله
کارخانه های نوآوری علاوه بر جنبه های حمایتی از کسب و کارها یک جنبه اجتماعی بزرگ در شهرها دارند که آن هم کمک به حل مسائل شهری و صنعتی است. کارخانه های نوآوری در شهرها محل مراجعه سازمان ها و صنایع برای کمک گرفتن در راستای حل مسائل پیش رو با استفاده از راهکارهای نوآورانه هستند. یک کارخانه نوآوری می تواند با اتکا بر ظرفیت تیم ها، شرکت ها و مجموعه های فناور خود راهکارهای نوآورانه ای را مبتنی برای فناوری نوین ارائه دهد. این نوع فعالیت که هم حمایت از کارآفرینی و هم تولید مبتنی برای تقاضای بازار را در خود دارد مهم ترین وظیفه یک کارخانه نوآوری است.
در انتها باید اشاره کرد که راه اندازی یک کارخانه نوآوری پیچیدگی های خاص خود را داشته و در آن بایستی تمامی امکانات و خدماتی که یک نخبه یا کارآُفرین و یا یک تیم فناور محور به آن نیاز دارد، تجمیع و در اختیار افراد قرار گیرد. کارخانه های نوآوری با کمک به توسعه محصولات مورد نیاز بازار با نگاه حل مسئله می توانند نقش جدی در توسعه اقتصادی یک شهر داشته باشد. از همین رو در سال های اخیر در دولت و با کمک و حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری شاهد راه اندازی کارخانه های نوآوری در شهرهای مختلف بوده ایم.